रोल्पा जिल्लामा हालै परेको चट्याङ र हावाहुरीले जनधनमा व्यापक क्षति पुर्याएको छ। प्राकृतिक प्रकोपका रुपमा देखिएको यस घटनामा एक किशोरीको मृत्यु भएको छ भने दुई बालबालिका घाइते भएका छन्। साथै, विद्यालय भवन, घरेलु संरचना तथा जनावरसमेत प्रभावित भएका छन्।

बुधबार राति करिब १ बजेको समयमा सुनिलस्मृति गाउँपालिका–५, काप्जिङस्थित एक घरमा चट्याङ खस्दा १६ वर्षीया धनमाया खत्रीको घटनास्थलमै मृत्यु भएको हो। प्रहरीका अनुसार धनमाया झम्के खत्रीकी छोरी हुन्। रातको समयमा घरभित्र सुतिरहेकी धनमायामाथि चट्याङ खसेपछि घटनास्थलमै उनको ज्यान गएको हो। सोही घरमा अन्य सदस्यहरू पनि सुतिरहेकै भए पनि उनीहरू भने सकुशल रहेको जानकारी प्राप्त भएको छ।

धनमायाको मृत्युले गाउँमा शोकको छायाँ छाएको छ। स्थानीय बासिन्दाहरूका अनुसार उनी पढाइमा अब्बल थिइन् र पारिवारिक जिम्मेवारी पनि सम्हाल्थिन्। घटनापछि गाउँमा एकाएक त्रास फैलिएको थियो। प्रहरीको टोली तत्कालै घटनास्थल पुगेर मुचुल्का तयार पारिएको जनाएको छ।

त्यसै राति, सोही गाउँपालिका अन्तर्गतका दुई अन्य घरहरूमा पनि चट्याङ खसेको थियो। टीकाबहादुर खत्रीका १५ वर्षीय छोरा नवीन खत्री चट्याङ लागेर घाइते भएका छन्। उनलाई तत्कालै स्थानीय क्वालिगाउँ स्वास्थ्यचौकी लगिएको र हाल त्यहाँ उपचार भइरहेको प्रहरीले जनाएको छ।

यस्तै, अर्का स्थानीय टीकाबहादुर घर्तीको घरमा परेको चट्याङले १३ वर्षीया छोरी लीला घर्तीलाई घाइते बनाएको छ। घटनाका क्रममा घरमै रहेका दुईवटा बाख्रा पनि मरेका छन्।

प्रहरी निरीक्षक रोहितकुमार शाहीका अनुसार दुवै घाइते बालबालिकाको अवस्था खतरामुक्त रहेको छ। तर उनीहरूलाई थप निगरानीमा राखिएको जनाइएको छ।

रोल्पा जिल्लाकै रुन्टीगढी गाउँपालिका–५, हापखोलामा रहेको बालकल्याण प्राथमिक विद्यालय पनि हावाहुरी र चट्याङबाट अछुतो रहेन। विद्यालयको जस्ताले छाएको छानो हावाहुरीले उडाएको छ। छानो उडेसँगै कार्यालय कक्षमा रहेका सम्पूर्ण कागजातहरू पानीले भिजेका छन् र धेरैजसो कागज पूर्ण रूपमा नष्ट भएका छन्।

विद्यालय प्रशासनका अनुसार मूल्यांकन अभिलेख, हाजिरी विवरण, छात्रवृत्तिको अभिलेख, भर्ना विवरण लगायतका महत्त्वपूर्ण कागजातहरूमा क्षति पुगेको छ। विद्यालयका प्रधानाध्यापकका अनुसार अहिले विद्यार्थीहरूको कक्षा सञ्चालनमा पनि समस्या परेको छ र तत्काल मर्मत तथा पुनःनिर्माण आवश्यक भएको छ।

सुनछहरी गाउँपालिका–३ मा कुलबहादुर बुढाको घरमा चट्याङ खसेर थप क्षति भएको छ। ढुंगा, माटो र टिनले बनेको उक्त कच्ची घरमा चट्याङ खस्दा घरमा जडान गरिएको सोलार प्यानल, ब्याट्री र साउन्ड बक्स जलेर पूर्ण रूपमा नष्ट भएका छन्। साथै, घरको भित्तामा चिरा परेको र केही भागमा भत्किएको समेत जनाइएको छ।

कुलबहादुरका अनुसार सोलार प्रणाली नै घरमा विद्युतको एकमात्र स्रोत थियो, जसको नष्ट हुनुका कारण अब उनीहरू अन्धकारमै बस्न बाध्य छन्।

प्राकृतिक प्रकोपप्रति स्थानीयको चिन्ता

स्थानीयवासी तथा जनप्रतिनिधिहरूले चट्याङ तथा हावाहुरीका घटना बढ्दै गइरहेकोप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। जलवायु परिवर्तनका कारण यस्ता असामान्य मौसमीय घटना बढ्दै गएको उनीहरूको भनाइ छ।

सुनिलस्मृति गाउँपालिकाका अध्यक्षले तत्काल पीडित परिवारलाई राहत तथा सहयोग उपलब्ध गराउने प्रक्रिया सुरु गरिएको जानकारी दिएका छन्। मृतक परिवारलाई आर्थिक राहत, घाइतेलाई औषधोपचार सहयोग र विद्यालयको पुनर्निर्माणको लागि प्रस्ताव सम्बन्धित निकायमा पठाइएको जनाइएको छ।

धनमाया खत्रीको असामयिक निधनप्रति स्थानीयबासी, विद्यार्थी, शिक्षक तथा विभिन्न संघसंस्थाले सामाजिक सञ्जालमार्फत गहिरो श्रद्धाञ्जली अर्पण गरेका छन्। ‘उज्यालो भविष्य बोकेकी चेलीलाई असामयिक रुपमा गुमाउनु गाउँकै लागि ठूलो क्षति हो’, एक स्थानीय सामाजिक कार्यकर्ताले आफ्नो फेसबुकमा लेखेका छन्।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय रोल्पाले हालको मौसमीय परिस्थितिलाई ध्यानमा राख्दै चट्याङ र हावाहुरीबाट जोगिन सतर्क रहन सबैलाई अनुरोध गरेको छ। प्रहरी प्रवक्ता रोहितकुमार शाहीले घरमा विद्युतीय उपकरण जडान गर्दा ग्राउन्डिङ प्रणाली मजबुत बनाउन र सम्भव भएसम्म सुरक्षित स्थानमा सुत्न आग्रह गरेका छन्।

यस घटनाले रोल्पाजस्ता ग्रामीण जिल्लामा आपतकालीन पूर्वतयारी र व्यवस्थापन प्रणाली कति कमजोर छ भन्ने प्रश्न उठाएको छ। हावाहुरी र चट्याङले मात्र विद्यालय, घर र जिवनमा यति ठूलो क्षति पुर्याउँदा पनि तत्काल राहत तथा पुनर्निर्माणका संयन्त्रहरू प्रभावकारी देखिँदैनन्।

यसैबीच, जिल्ला प्रशासन कार्यालयले क्षति मूल्याङ्कनको कार्य अघि बढाएको जनाएको छ। सम्भावित जोखिमयुक्त क्षेत्रहरूको पहिचान गरी चेतनामूलक कार्यक्रम तथा पूर्वतयारी योजना बनाइने जनाइएको छ ।

रोल्पाको काप्जिङमा आएको चट्याङ तथा हावाहुरीले एक किशोरीको ज्यान लिएको, दुई बालबालिका घाइते बनाएको, विद्यालय भवन तथा निजी घरहरूमा क्षति पुर्याएको यो घटनाले स्थानीय स्तरमा प्रभावकारी विपद् व्यवस्थापनको आवश्यकता औंल्याएको छ । मौसमको बद्लिँदो चरित्रले यस्ता घटनाको पुनरावृत्ति हुने सम्भावना उच्च भएको हुँदा स्थानीय तहदेखि केन्द्रसम्म सबै संयन्त्रलाई सचेत, सक्रिय र समन्वयात्मक बनाइनु आवश्यक देखिन्छ ।