इजरायली सेनाले २६ डिसेम्बर २०२४ मा एक विज्ञप्ति जारी गर्दै युद्ध अपराधको बचाउ गर्ने प्रयास गरेको थियो । सेनाले केन्द्रीय गाजाको नुसैरात शरणार्थी शिविरस्थित अल–अब्दा अस्पतालनजिक स्पष्ट रूपमा प्रेस चिह्नित गाडीभित्र रहेका पाँच प्यालेस्टिनी पत्रकारको हत्या गरेको स्विकारेको थियो । ती पत्रकार इब्राहिम सेख अली, फैसल अबु अल–कुमसान, मोहम्मद अल–लादा, फादी हसौना र अयमान अल–गिदी थिए । यसमा थप दुःखको कुरा के हो भने अयमान आफ्नी श्रीमतीलाई अस्पताल पु¥याउन आएका थिए, जहाँ उनी पहिलोपटक सुत्केरी हुँदै थिइन् । त्यहीँ उनले आफ्ना सहकर्मीलाई भेट्न गाडीमा गएका वेला हमला भयो । र, केही घण्टापछि उनको छोराको जन्म भयो, तर विडम्बना छोराले पितालाई देख्न पाएनन् ।

इजरायली सेनाले ती पाँच प्यालेस्टिनीलाई ‘पत्रकारका भेषमा रहेका आतंककारी’ भन्ने दाबी गर्दै प्यालेस्टिनी इस्लामिक जिहादसँग सम्बन्धित अल–कुद्स अल–यौम टिभीमा काम गर्ने भएकाले ‘युद्ध प्रोपोगान्डा’ फैलाएको आरोप लगाएको थियो । तर, सेनाले तिनले हतियार बोकेको वा कुनै पनि अन्य किसिमका सशस्त्र गतिविधिमा संलग्न रहेको दाबी भने गरेको थिएन । धेरै पश्चिमा सञ्चारगृहले इजरायली सेनाको विज्ञप्तिलाई वस्तुपरक तथ्य मान्दै कुनै प्रश्न नउठाई उद्धृत गरेका थिए । पश्चिमा सञ्चारगृहले यी पत्रकारले ‘प्रोपोगान्डा’ फैलाएकै भए पनि आक्रमण गरिनु युद्ध अपराध हो भन्ने बुझेनन् । अन्तर्राष्ट्रिय कानुनअनुसार सेनाले रुचाउने वा नरुचाउने जस्तोसुकै रिपोर्टिङ गरे पनि पत्रकारले संरक्षण पाउँछन् । जेनेभा महासन्धिको एडिसनल प्रोटोकलको अनुच्छेद ७९ अनुसार युद्ध क्षेत्रमा खतरनाक पेसागत मिसनमा संलग्न सबै पत्रकारलाई नागरिकका रूपमा लिइनेछ । र, यी पत्रकारले सेनाबाट प्रमाणित हुनुनपर्ने गरी संरक्षण पाउनुपर्छ । अन्तर्राष्ट्रिय कानुनी प्रावधानलाई पूर्ण रूपमा बेवास्ता गर्दै इजरायली सेनाले गत १५ महिनादेखि प्यालेस्टिनी पत्रकारको हत्या गरिरहेको छ । गाजा सरकार मिडिया कार्यालयका अनुसार ७ अक्टोबर २०२३ देखि गाजामा दुई सय एक पत्रकारको हत्या गरिएको छ । अन्य स्रोतले यो संख्या दुई सय १७ को वरिपरि रहेको जनाएका छन् ।

न्युयोर्क आधारित कमिटी टु प्रोटेक्ट जर्नलिस्ट्स (सिपिजे)का अनुसार ७ अक्टोबर २०२३ देखि ३१ डिसेम्बर २०२४ सम्म गाजा र कब्जा गरिएका वेस्ट बैंकमा एक सय ३८ जना प्यालेस्टिनी पत्रकारको हत्या गरिएको छ, जसमा २६ डिसेम्बरको इजरायली सेनाको आक्रमणमा मारिएका पाँच पत्रकार पनि समावेश छन् । पेरिसमा आधारित रिपोर्टर्स विदाउट बोर्डर्सले इजरायली पत्रकारको हत्यालाई ‘अभूतपूर्व रक्तपात’ र प्यालेस्टाइनलाई ‘पत्रकारका लागि सबैभन्दा खतरनाक देश’को संज्ञा दिएको छ । सिपिजेले इजरायललाई ‘पत्रकार थुन्ने देश’का रूपमा सूचीबद्ध गरेको छ र इजरायली सरकारले प्यालेस्टिनी सञ्चार श्रमिकलाई संरक्षण दिन अस्वीकृत मात्र गरेको छैन विदेशी पत्रकारलाई समेत गाजामा प्रवेश गर्नबाट रोकेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमले गाजामा विदेशी पत्रकारको प्रवेशमा लगाइएको प्रतिबन्धको विरोध गर्न खासै कदम चालेको देखिँदैन । गर्मीयाममा ६० मिडिया संस्थाले मात्र एक याचिकासँगै समर्थन जनाएपछि कुनै ऐक्यबद्धता अहिलेसम्म देखिँदैन । सामान्यतया, जब कुनै प्रमुख सञ्चारगृहलाई स्थानविशेषमा पहुँच दिइँदैन तब यस्ता प्रतिबन्धलाई समाचार रिपोर्टमा विरोधका रूपमा उल्लेख गरिन्छ । तर, गाजाको मामलामा इजरायललाई विशेषतः मूलधारका पश्चिमा सञ्चारगृहले कमै विरोध गरेका छन्, अर्थात् यी सञ्चारगृहले इजरायली प्रेस विज्ञप्तिलाई प्रायः आँखा चिम्लेर तथ्यका रूपमा स्वीकार गर्छन् ।

यो भागीदारीले इजरायललाई भाष्यको नियन्त्रण गर्न र यसका कार्यलाई ‘सबैभन्दा नैतिक सेनाले’ अन्तर्राष्ट्रिय कानुनभित्र रही प्रतिरक्षा युद्धका रूपमा प्रस्तुत गर्न अनुमति दिएको छ । राष्ट्र संघका विशेषज्ञ, बिसेलेमजस्ता इजरायली गैरसरकारी संस्था, र प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय मानवाधिकार संस्थाले इजरायलका क्रियाकलापको आलोचना गरे पनि परम्परागत मिडियाले अझै इजरायललाई शंकाको लाभ दिने गर्छन् । पश्चिमा सञ्चारगृहले इजरायली दाबीमाथि अनुसन्धान गरेका केही दुर्लभ घटना देख्न भने सकिन्छ । उदाहरणका लागि हालै दी न्युयोर्क टाइम्सले गम्भीर अपराधको उजागर गरेको थियो । तथापि, यस्ता अनुसन्धान प्रायः अरब र केही वामपन्थी इजरायली सञ्चारमाध्यमले महिनौअघि गरिसकेका हुन्छन् । यसो हुनुको पछाडि आफूलाई ‘मध्यपूर्वको एक मात्र लोकतन्त्र’ भनेर दाबी गर्ने इजरायलले दण्डहीनतासाथ पत्रकारको हत्या गर्ने गर्छ । र, इजरायलले वर्षौँदेखि सञ्चार श्रमिकविरुद्धको हिंसामा कहिल्यै जवाफदेही हुनुपरेको छैन । प्यालेस्टिनी–अमेरिकी पत्रकार सिरिन अबु अक्लेको सन् २०२२ मा जिनिनमा भएको हत्या यसको उदाहरण हो । यस मामिलामा भने पश्चिमा सञ्चारगृहले हत्याबारे समाचार र अनुसन्धान गरेका थिए । इजरायलले घटनालाई एक ‘विकृत अपवाद’ भन्दै टाल्यो र दोषी सैनिकलाई जवाफदेही बनाउने पनि भन्यो, तर त्यस्तो केही पनि भएन ।

हाम्रा विदेशी सहकर्मीले इजरायलले पत्रकारको सामूहिक हत्यालाई सामान्य बनाउने प्रयासले केवल प्यालेस्टिनी सञ्चार श्रमिकका लागि मात्र नभई सबै पत्रकारका खतरा हो भन्ने बुझ्नुपर्छ । यदि युद्ध क्षेत्रमा यस्ता घृणित व्यवहार सामान्य बनाइन्छन् भने कुनै पनि पत्रकार जहाँसुकैको राहदानी बोके पनि सुरक्षित हुनेछैन । अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार समुदायले इजरायलको आलोचनामा बहानाबाजी बन्द गर्नुपर्छ र यसका क्रियाकलापलाई जस्ताको त्यस्तै भन्नुपर्छ अर्थात् युद्ध अपराध भन्न हिच्किचाउनु हुँदैन । विश्वभरिका पत्रकारले आफ्ना प्यालेस्टिनी सहकर्मीसँग ऐक्यबद्धता जनाउने र जवाफदेहिता माग गर्ने समय आएको छ । यी पत्रकारले आफ्ना सरकारबाट इजरायलमाथि प्रत्यक्ष प्रतिबन्ध लगाउन माग गर्न ढिला भइसकेको छ ।

-कुत्ताब वरिष्ठ प्यालेस्टिनी पत्रकार हुन्

-अल जजिराबाट